W dniach 2-3 sierpnia 2016 r. odbędą się w Auschwitz-Birkenau, Łodzi oraz Chełmnie nad Nerem uroczystości upamiętniające – w tym odsłonięcie pamiątkowego pomnika – austriackich Romów i Sinti, którzy przed 75 laty zostali deportowani, a następnie zamordowani przez narodowych socjalistów. Uroczystości odbędą się pod honorowym patronatem Prezydentów Polski i Austrii.

Na czele delegacji austriackiej stać będą Przewodniczący Parlamentu Kraju Związkowego Burgenland, Christian Illedits, Przewodnicząca Parlamentu Kraju Związkowego Styrii, dr Bettina Vollath, oraz Przewodniczący Stowarzyszenia Kulturalnego Austriackich Romów, Christian Klippl. Poświęcenia pomnika dokona austriacki biskup Franz Scharl, duszpasterz Romów i innych mniejszości językowych w Austrii.

Uroczystości rozpoczną się 2 sierpnia w obozie zagłady Auschwitz-Birkenau, gdzie delegacje austriackie – z licznymi przedstawicielami Romów z całego świata – wezmą udział w corocznym upamiętnieniu ludobójstwa Romów, które w języku romskim określane jest mianem „Porajmos”.

Wieczorem 2 sierpnia w Łodzi w miejscu pamięci o Romach w byłym „Obozie Cygańskim” (tzw. „Zigeunerlager”) na obrzeżach ówczesnego getta „Litzmannstadt” upamiętniona zostanie deportacja ponad 5000 burgenlandzkich i styryjskich Romów i Sinti – wspólnie z polskimi Romami z regionu, jak również przedstawicielami Kościoła katolickiego i ewangelickiego oraz wspólnoty żydowskiej. Ci, którzy w 1941 przeżyli niewyobrażalne warunki w „Zigeunerlager”, byli wywożeni do narodowosocjalistycznego obozu zagłady Kulmhof i tam mordowani w tzw. „samochodach – komorach gazowych” – średniej wielkości ciężarówkach, do których wnętrza odprowadzano gazy spalinowe.

3 sierpnia w ramach uroczystych obchodów w lesie w Chełmnie nad Nerem, gdzie znajdują się masowe groby Romów, odbędzie się odsłonięcie pomnika upamiętniającego pomordowanych austriackich Romów. W uroczystości współorganizowanej przez Związek Romów Polskich z siedzibą w Szczecinku udział wezmą polscy Romowie z całego kraju oraz przedstawiciele polskiej polityki. Pomnik wspólnie poświecą biskup Scharl z Archidiecezji Wiedeńskiej oraz biskup Damian Bryl z Archidiecezji Poznańskiej. Następnie przedstawiciele polskich i austriackich Romów odczytają „Apel Młodych do Świata”.

Ambasador Austrii w Polsce dr Thomas M. Buchsbaum powiedział przed uroczystościami

Potrzeba było 75 lat, aby tysiące deportowanych austriackich Romów i Sinti doczekało się trwałego upamiętnienia w miejscu ich śmierci i spoczynku. W obliczu nadal dziś obecnej nietolerancji i wykluczenia mniejszości, jak i mowy nienawiści, pomnik ten powinien stanowić przypomnienie o zadaniu, jakim jest zapewnienie Romom i innym mniejszościom równorzędnego miejsca i równych szans w naszym współczesnym społeczeństwie zarówno z punktu widzenia prawa, jak i faktycznego, a także głośne sprzeciwianie się wszelkim praktykom, które sprzeczne są z tym dążeniem.